Współpraca z krajami Unii Europejskiej
Prawie od początku swego istnienia, bo od roku 1998, Polskie Centrum Mediacji (jeszcze jako Zespół ds. Wprowadzania Mediacji w Polsce) jest członkiem międzynarodowej organizacji European Forum for Restorative of Justice z siedzibą w belgijskim Leuven, uczestnicząc w międzynarodowych konferencjach, a także biorąc udział w międzynarodowych programach unijnych, m.in. AGIS, COST.
Program AGIS – to unijny program współpracy w sprawach karnych organów wymiaru sprawiedliwości i ścigania, a program COST (European Cooperation in the Field of Scentific and Technical Research – Europejska Współpraca Na Polu Badań Naukowych) – to program poświęcony multilateralnej współpracy naukowo-technicznej krajów członkowskich (pod jego egidą organizowano liczne warsztaty, konferencje, wymiany badawcze). Oba one realizowane były w latach 2003-2006. PCM przystąpił do tych programów w 2003 roku, czyli zanim jeszcze Polska oficjalnie znalazła się w strukturach europejskich. Uczestnictwo w nich umożliwiało pozyskanie wiedzy, wymianę doświadczeń i nawiązanie kontaktów między krajami dojrzałej demokracji, a tymi, które podlegały procesom transformacji ustrojowej po upadku komunizmu.
W ramach programu AGIS w grudniu 2003 i styczniu 2004 w Trier (Niemcy) odbyły się dwa seminaria dotyczące metod prowadzenia zajęć na temat mediacji i sprawiedliwości naprawczej. Przedstawiciele środowisk sędziów, prokuratorów i mediatorów mieli możność poznania systemów prawnych różnych państw, umiejscowienia mediacji w tych systemach oraz opracowania modułów szkoleniowych dla sędziów i prokuratorów z tematu sprawiedliwości naprawczej, a także mediacji między pokrzywdzonym i sprawcą.
Opierając się na końcowych ustaleniach seminarium w Trier PCM przygotowało potem i przeprowadziło w czerwcu 2004 roku szkolenia dla 250 sędziów, prokuratorów i policjantów.
Kolejnym ważnym wydarzeniem była konferencja „Sprawiedliwość naprawcza w Europie: dokąd zmierzamy?”, która odbyła się w październiku 2004 roku w Budapeszcie. Dzięki funduszom z programu AGIS mogło w niej uczestniczyć ponad 40 osób z Europy Centralnej i Wschodniej, w tym przedstawiciele PCM: Janina Waluk i Michał Jaksa. Wśród wielu tematów (m.in. podstawy prawne sprawiedliwości naprawczej, rozwój teorii – program COST, sprawiedliwość naprawcza w więzieniach, w społecznościach lokalnych, stosowanie jej w przypadkach przemocy domowej i seksualnej, mediacje w szkołach) były też analizowane specyficzne problemy ściśle związane z wprowadzaniem sprawiedliwości naprawczej w krajach postkomunistycznych: Albanii, Czechach, Rosji, Ukrainie i Mołdawii.
W listopadzie 2006 przy organizacyjnym udziale PCM odbyła się w Warszawie konferencja stanowiąca podsumowanie czteroletniego programu badawczego: „Rozwój sprawiedliwości naprawczej”, realizowanego z kolei w ramach programu COST. Konferencja ta miała tytuł: „Badania sprawiedliwości naprawczej w Europie: rezultaty i wyzwania”, a jej problematyka zawarta została w czterech blokach tematycznych: metody ewaluacji praktyk sprawiedliwości naprawczej, teoria sprawiedliwości naprawczej, strategie działania zorientowane na rozpowszechnianie sprawiedliwości naprawczej, brutalne konflikty zbiorowe (na przykład w byłej Jugosławii).
(sprawozdanie – „Mediator” nr. 39 i 40)
Inne konferencje, w których aktywnie uczestniczyli przedstawiciele PCM (referaty, wypowiedzi) to m.in. Ostenda (czerwiec 2002), Amsterdam (2004 – w ramach programu AGIS), Londyn (kwiecień 2005).
Po zakończeniu programów AGIS i COST Polskie Centrum Mediacji nie zaprzestało współpracy z European Forum for Restorative of Justice, czego wyrazem było podpisanie kolejnej umowy partnerskiej w celu realizacji projektu badawczo-szkoleniowego na temat mediacji, a także awans kandydatki PCM - dr Beaty Czarneckiej-Dzialuk - na Członka Zarządu Europejskiego Forum dla Sprawiedliwości Naprawczej.
Współpraca z krajami postkomunistycznymi
Równoległym obszarem działań międzynarodowych była dla PCM-u współpraca i wymiana doświadczeń z państwami byłego bloku wschodniego. Polska jako lider we wdrażaniu metod sprawiedliwości naprawczej mogła przyczynić się do zastosowania ich także w innych krajach tego regionu.
Już w 2001 roku w Polskim Centrum Mediacji odbyło się spotkanie z przedstawicielami Rzecznika Praw Obywatelskich Uzbekistanu. Efektem tego spotkania było zaproszenie prezesa PCM do wzięcia udziału w specjalnie w tym celu zorganizowanej konferencji w Taszkencie, której tematem było wprowadzanie mediacji ( kwiecień 2002).
W lutym 2003 r. w Kijowie PCM zawarło porozumienie o współdziałaniu z Ukraińskim Centrum Porozumienia. W rezultacie odbyło się szkolenie dla przyszłych mediatorów w Kijowie. W grudniu zaś tego roku przebywała w Warszawie delegacja z Ukrainy. Goście zapoznali się z działalnością PCM i instytucji współpracujących w propagowaniu sprawiedliwości naprawczej w Polsce. („Mediator” nr. 27).
W tym czasie nastąpiła też wymiana doświadczeń z przedstawicielami Litwy. – Duże znaczenie dla wprowadzenia mediacji na Litwie mają doświadczenia innych państw, w tym przede wszystkim Polski – napisała w swym tekście zamieszczonym w „Mediatorze” nr. 28 dr Ilona Michailovie z Uniwersytetu Wileńskiego.
W 2003 roku miała też miejsce próba nawiązania kontaktów z Mongolią.
Rok 2006 rozpoczął się od międzynarodowej konferencji w Warszawie (21-22 styczeń) zorganizowanej przez PCM wspólnie z Centrum Porozumienia z Ukrainy oraz z Fundacją „Sławek” i Stowarzyszeniem Interwencji Prawnej (a sfinansowanej przez Fundację im. St. Batorego). Uczestniczyli w niej przedstawiciele Ukrainy, Mołdawii, Litwy i Polski (zabrakło zaproszonych reprezentantów Bialorusi) i delegacja z Wielkiej Brytanii z ekspertem European Forum for Restorative of Justice, Martinem Wrightem.
Celami konferencji było m. in.: wpisanie mediacji i zasad sprawiedliwości naprawczej w system przepisów prawnych tych krajów, które dotychczas ich nie respektowały; wprowadzenie mediacji na wszystkich etapach postępowania karnego i cywilnego; promowanie mediacji w społecznościach lokalnych; opracowanie i zaakceptowanie przez parlamenty tych krajów ustaw o mediacji i sprawiedliwości naprawczej.
W październiku 2007 roku dr Janina Waluk uczestniczyła w konferencji międzynarodowej, która odbyła się w Symferopolu na Krymie. Tematem była „Promocja kultury zgody i tolerancji w społeczeństwie wielokulturowym”. Konferencja przewidywała integrację przedstawicieli różnych krajów i podkreślenie znaczenia współistnienia różnych kultur, religii zwyczajów oraz wprowadzenia nowoczesnych metod edukacyjnych, dzięki którym promuje się kulturę zgody, tolerancji i pokoju.
W grudniu tego roku jeszcze raz przedstawiciel PCM-u uczestniczył na Krymie w seminarium i szkolił mediatorów na zaproszenie Fundacji „Aist” z Symferopola (w ramach programu Inicjatyw Obywatelskich w Europie Wschodniej realizowanego przy współpracy Fundacji im. Stefana Batorego) („Mediator” nr. 44)
W 2008 roku realizowany był międzynarodowy projekt finansowany ze środków Fundacji im. St. Batorego we współpracy z Rosją i Ukrainą: „Sprawiedliwość naprawcza i mediacja w szkołach jako forma budowy społeczeństwa obywatelskiego wśród młodzieży”, którego celem była implementacja programu mediacji rówieśniczej oraz wyszkolenie edukatorów mediacji rówieśniczej w Rosji i na Ukrainie.
W 2009 roku odbyły się wizyty studyjne mediatorów i osób zainteresowanych mediacją z Łotwy, Litwy, Białorusi i Azerbejdżanu. Rozpoczęły się rozmowy na temat wprowadzenia mediacji na Wydział Prawa na Mykolo Romerio Universitetas w Wilnie.
Podobnie w 2010 roku także miały miejsce wizyty studyjne mediatorów i osób zainteresowanych mediacją. Stale bowiem PCM prowadzi szkolenia dla mediatorów z Mołdawii, Ukrainy, Rosji, Litwy, Azerbejdżanu. Kraje te czerpią wzorce z prowadzania mediacji w Polsce. Temu też służył realizowany w tym czasie program: „Współdziałanie krajów Europy Wschodniej i Środkowej w rozwoju sprawiedliwości naprawczej i mediacji”.
Inne konferencje dotyczące wdrażania sprawiedliwości naprawczej w krajach postkomunistycznych, w których uczestniczyli przedstawiciele PCM to m.in.: Kijów (luty 2005), Sofia (kwiecień 2005), Moskwa (listopad 2006).
Dowodem uznania dla działań PCM była nagroda przyznana w 2000 roku w Londynie pierwszej Prezes, śp. dr Janinie Waluk - International Probation Week 2000 Community Justice Awards The Future of Crime and Punischment.
autor: Aleksandra Domańska